Εάν πεις «όχι» σαν κάτι να γίνεται μαγικά και ένα αίσθημα σχεδόν αυτόματα, θα κάνει την εμφάνισή του. Η ενοχή… κάτι σα να μουδιάζει όλο το σώμα, σα να σφίγγεται η καρδιά. Είναι ένα αίσθημα δυσάρεστο και συνήθως κάνεις ό,τι μπορείς για να το αποφύγεις. Πώς τα καταφέρνεις; Εδώ δεν υπάρχουν πολλές επιλογές. Θα πρέπει να ακολουθήσεις έναν από τους δυο δρόμους για να την εξαφανίσεις. Ο πρώτος, είναι να μη λες "όχι" ποτέ, να μη χαλάς κανένα χατίρι, να τους έχεις όλους ευχαριστημένους. Βέβαια θα έχεις μόνιμα πονοκεφάλους, πόνους στον αυχένα, στη μέση, δεν θα κοιμάσαι καλά, μόνιμα αγχωμένος, θα αρρωσταίνεις ευκολότερα μέχρι να καταλήξεις με κάποιο ψυχοσωματικό σύμπτωμα ή κατάθλιψη, αλλά θα έχεις πετύχει το στόχο σου, δεν θα έχεις ενοχές.
Ο άλλος δρόμος είναι να βάλεις «πάγο» στη συνείδηση σου, κάπως να κλείσεις αυτά που αισθάνεσαι. Δυστυχώς εδώ δεν έχεις την πολυτέλεια να επιλέξεις ποια θα φυλακίσεις και ποια όχι, θα τα παγώσεις όλα. Κάπως έτσι θα μπει η ταμπέλα του σκληρού, του ψυχρού ανθρώπου, αυτού που δεν υπολογίζει. Θα τις έχεις ακούσει αυτές τις εκφράσεις αλλά πάλι θα έχεις πετύχει το στόχο σου, δεν θα έχεις ενοχές.
Τι έχει συμβεί όμως και αυτό το όχι έχει
τέτοια επίδραση;
Συνήθως ένα παιδί δεν έχει επιλογές στο πώς θα πρέπει να συμπεριφέρεται. Δεν έχει άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει τις προσδοκίες, τις επιθυμίες, τις εντολές των γονιών του. Μαθαίνει να είναι πιστό σε αυτό που θέλουν γιατί αν δεν το κάνει, τότε θα χάσει την σχέση που θέλει να έχει με αυτούς. Είναι θέμα επιβίωσής του! Όλο του το είναι εξαρτάται από αυτούς τους δυο τεράστιους, σημαντικούς γίγαντες! Πώς μπορεί να τα βάλει μαζί τους; Δημιουργεί λοιπόν έναν μηχανισμό μέσα στο μυαλό που του λέει «καλύτερα να μην κάνεις αυτό, να μην πεις εκείνο, καλύτερα να μην πεις όχι, καλύτερα να πεις αυτό που ξέρεις ότι θέλει να ακούσει, αυτό που την- τον κάνει να νιώθει καλά». Αυτός ο μηχανισμός, η ενοχή, βοηθά το μικρό παιδί να νιώθει την ασφάλεια, πως έχει το συναισθηματικό δέσιμο που επιθυμεί, στη σχέση με τους γονείς του. Το παιδί διψά για αγάπη, για ζεστασιά, για στοργή! Θα κάνει και θα δεχθεί τα πάντα, αρκεί να μην εγκαταλειφθεί.
Επειδή όμως το νόμισμα πάντα έχει δύο όψεις, αυτός ο τότε βοηθητικός μηχανισμός, ταυτόχρονα γίνεται και η αιτία στο να δυσκολεύεται αυτό το παιδί μεγαλώνοντας, να λέει όχι. Έτσι, ενώ αυτή η συμμόρφωση στις απαιτήσεις των γονιών κάποτε «έσωσε» τη ζωή του, σήμερα κάνει ορατή τη δυσκολία του ως ενήλικα, είτε να μην μπορεί να αρνηθεί, είτε αν το καταφέρνει, να τον κατακλύζει αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα της ενοχής. Αυτή η εμπειρία θα το καταδιώκει και χωρίς να το αντιλαμβάνεται, πιστεύει πως πάντα θα πρέπει να καταπιέζει τις ανάγκες του, αν θέλει να τα πηγαίνει καλά με τους άλλους.
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα, όπου διαβάζοντας, ή ακούγοντας, το κακό που κάνει η ύπαρξη αυτών των ενοχών δεν ξέρεις τι να αισθανθείς. Από τη μια, όλο σου το κορμί παραλύει όταν έρχεται η στιγμή να πεις το ΟΧΙ, από την άλλη νιώθεις τόσο αδύναμος λέγοντας το ΝΑΙ, μιας που θυμώνεις με εσένα που δεν βρίσκεις το κουράγιο, τη πυγμή να ορθώσεις το ανάστημά σου, σε λυπάσαι που για άλλη μια φορά δεν τα κατάφερες αλλά με αυτή τη λύπηση… τη κοροϊδευτική, την ειρωνική.
Μια διαφορετική προσέγγιση που ίσως βοηθήσει, είναι να προσπαθήσεις να δεις την ύπαρξη της ενοχής κάτω από ένα άλλο πρίσμα. Μιας που δημιουργήθηκε για να σε προστατέψει, δεν είναι εχθρός σου, μάλλον συμπαραστάτης, φίλη σου είναι. Πώς θα σου φαινόταν αν έριχνες μια πιο φιλική ματιά προς αυτή; Αν έδειχνες πως κατανοείς την ύπαρξή της; Γνωρίζω πως ίσως δεν είναι εύκολο αυτό που προτείνω, αλλά για παρατήρησε, τώρα διαβάζοντάς το κείμενο αυτό, νιώσε το σώμα σου, μήπως χαλαρώνει; Η βολική τότε, παρερμηνευμένη από εσένα συμπεριφορά των άλλοτε σημαντικών ανθρώπων σου, μπορεί να αλλάξει αν εσύ ο ενήλικος μπεις σε μια φάση επαναξιολόγησης. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν καταφέρει να δουν και να κατανοήσουν την ζωή που έζησαν και έτσι κατάφεραν να εγκαταλείψουν τις εκτιμήσεις που κάνανε στην τρυφερή τους ηλικία.
Που βοηθά αυτή η οπτική; αν νιώσεις την ύπαρξη της ενοχής έτσι όπως είναι, ίσως καταφέρεις να μην αντιδράς άμεσα, αυτόματα. Ίσως μπεις στη διαδικασία να σκεφτείς, να νιώσεις, να καταλάβεις και τότε ίσως να αισθανθείς πιο δυνατός και να πάρεις τις δικές σου αποφάσεις. Ίσως σιγά σιγά γίνει πιο αντιληπτό πως τώρα πια δεν την χρειάζεσαι, πως σήμερα είναι ένας αχρείαστος φίλος, που δεν έχει αντιληφθεί πως έχεις μεγαλώσει, πως είσαι αρκετός για να σε προστατεύσεις. Πως έχεις συνηθίσει τόσα χρόνια να σου λες τις λέξεις που κάποτε σε ωφελούσαν «Αν πεις όχι, θα είσαι δυσάρεστος..».
